Shakuhachi - tiếng sáo tâm linh

Giới thiệu

Shakuhachi (尺八, Xích Bát ) là tên gọi môt loại sáo thổi dọc của Nhật Bản. Nó được truyền bá từ Trung Quốc vào Nhật Bản ở thế kỉ 16 và thật sự được biết tới vào thời kì Edo. Trước kia shakuhachi thường được làm bằng đốt tre, nhưng giờ đây người ta còn có thể làm shakuhachi bằng ABS ( nhựa tổng hợp ) hoặc gỗ.

Thời xưa sáo shakuhachi được sử dụng trong âm nhạc thiền định. Ngày nay nhờ âm thanh ngọt sắc, vui tươi nên shakuhachi thường xuyên được áp dụng trong nhạc pop thời kì những năm 2000 tới nay.

Tổng quát

Cái tên Shakuhachi có nghĩa là 1.8 thước.

·         Shaku (尺 – Xích ( Thước )): là một đơn vị đo chiều dài tương đương với 30.3 cm

·         Hachi (八 – Bát ): có nghĩa là tám

Tóm lại, Shakuhachi có nghĩa là 1.8 thước ( khoảng 55 cm ), tương đương với chiều dài chuẩn của một cây shakuhachi. Tuy nhiên, tùy từng loại mà chiều dài Shakuhachi có thể dao động từ 1.3 đến 3.3 thước.

Lịch sử

Sáo shakuhachi được du nhập vào Nhật Bản từ thế kỉ 16.

Trong thời kì phong kiến, shakuhachi đóng vai trò quan trọng trong việc tu hành của các nhà sư thuộc tông phái Fuke Zen - một tông phái trong Thiền tông Nhật Bản( Zen ). Các nhà sư này được gọi là Komuso (虚無僧- hư vô tăng ). Các khúc nhạc shakuhachi của họ ( được gọi là honkyoku ) được chơi như một cách thiền bằng hơi thở ( Suizen, 吹禅 – Xuy Thiền ), đồng thời cũng khắc họa rõ âm nhạc Thiền tông Nhật Bản thời bấy giờ.

Vào thời kì đó, các shogun không cho phép việc du lịch toàn lãnh thổ Nhật Bản. Nhưng vì việc tu hành của các nhà sư Fuke Zen cần phải đi nhiều nơi, nên họ đã xin phép các shogun cho họ quyền đi lại và chơi nhạc. Để đổi lại, nhiều shogun yêu cầu các nhà sư phải trở thành gián điệp cho họ, đồng thời cũng cử đi nhiều gián điệp đóng giả làm nhà sư. Điều này thực hiện rất dễ dàng bởi các nhà sư Fuke lúc nào cũng đội trên đầu một cái giỏ che kín mặt, thể hiện sự tĩnh tại trước thế giới bên ngoài.

Rất nhiều khúc nhạc khó đã ra đời vì việc này, ví dụ như Shika no tone. Nếu bạn chơi được bản nhạc này, thì bạn đích thực là một Fuke, nếu không thì rõ ràng bạn là một tên gián điệp, và có thể bị giết khi ở lãnh địa của địch.

Trong thời kì Duy Tân Minh Trị, bắt đầu từ 1868, các shogun bị thủ tiêu, điều này dẫn đến sự diệt vong của Thiền phái Fuke. Shakuhachi bị cấm trong vài năm. Tuy các dòng nhạc cổ truyền khác không bị ảnh hưởng, nhưng những bản honkyoku cùng với nhiều tài liệu quan trọng đã thất truyền trong thời kì này. 

Sau đó, chính phủ Minh Trị đã bác bỏ lệnh cấm đối với Shakuhachi. Các bản Honkyoku từ đó được chơi công khai cho đến ngày nay. 

Các komuso - tăng sư của tông phái Thiền tông Fuke

Shakuhachi trong âm nhạc hiện đại

Dù thỉnh thoảng shakuhachi được coi là loại nhạc cụ cổ và lỗi thời ở Nhật Bản, nhưng ở nước ngoài cây sáo này vẫn khá nổi tiếng.

Âm nhạc trình diễn của Shakuhachi được chia làm ba thể loại:

·         Honkyoku: nhạc cổ truyền, độc tấu

·         Sankyoku: tam tấu, cùng với shamisen và koto

·         Shinkyoku: loại hình âm nhạc mới dành cho shakuhachi và koto. Ảnh hưởng từ âm nhạc phương Tây thời hậu Minh Trị.

Shakuhachi được sử dụng trong khá nhiều nhạc phim của điện ảnh Holywood, như các phim The karate kid phần II và III ( không phải phim có Thành Long đóng đâu :v ), Legends of the fall, Brave heart, hai phần Jurassic park, The Last Samurai và Memoirs of a Geisha.

Trong nhạc Nhật ngày nay, Shakuhachi vẫn có vị thế rất riêng. Với âm thanh gọn gàng, tinh tế, mang âm hưởng Thiền Tông và Thần Đạo Nhật Bản, cùng độ tùy biến rất cao, Shakuhachi được áp dụng trong rất nhiều dòng nhạc. Với âm vực rộng, người thổi Shakuhachi có thể chơi được bất kì dòng nhạc nào mình thích, từ âm nhạc Thiền tông; âm nhạc trình diễn kết hợp cùng shamisen, koto, biwa đến nhạc dân gian đương đại, jazz và nhiều dòng nhạc hiện đại khác.

Bản tam tấu Ao của band nhạc Yui, trong khúc nhạc này thì Shakuhachi đóng vai trò làm nhạc đệm, chơi chính là Shamisen

Bài Hane Usagi của Yui, trong bài này Shakuhachi đóng vai trò solo


Sennen no niji - Rin' ft. ALAN
Nếu thiếu đi tiếng sáo Shakuhachi thì coi như bài hát này đã mất đi sức sống


Yume Hanabi - Rin'
Khúc nhạc đầy chất thơ với sự kết hợp của Shakuhachi, Biwa và Koto